W pewnym momencie życia zadajemy sobie pytanie, czy nie powinniśmy w jakiś sposób zabezpieczyć naszego majątku oraz bliskich, gdybyśmy mieli odejść z tego świata. W tym wpisie zajmiemy się zagadnieniem dziedziczenia. Mamy nadzieję, że ten tekst rozwieje ewentualne wątpliwości czytelnika, które mogą powstać, gdy będzie decydował o swoich sprawach spadkowych.
1. Co wchodzi w skład spadku?
Na wstępie podkreślmy, że w skład spadku wchodzi ogół praw i obowiązków spadkobiercy. Oznacza to, że do spadku należą nie tylko dobra materialne, np. dom, działka, mieszkanie, środki pieniężne na rachunku bankowym, oraz dobra niematerialne, np. prawa autorskie do utworu, czy też prawa do wynalazku, ale również długi, jakie pozostawił spadkobierca. Mogą to być w szczególności niespłacone pożyczki oraz kredyty. Dlatego też bardzo istotną sprawą pozostaje zabezpieczenie spadku jeszcze za naszego życia.
2. Jak najlepiej zabezpieczyć spadek?
Na to pytanie nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Jest ona bowiem uzależniona od sytuacji życiowej i rodzinnej, w jakiej się znajdujemy. Przykładowo, jeśli pozostajemy w bezdzietnym nieformalnym związku, to sporządzenie testamentu jest koniecznością. W innym wypadku, jeśli nie powołamy do dziedziczenia partnera/partnerki, to spadek dziedziczą nasi żyjący krewni, z którymi możemy nawet nie mieć kontaktu. Ponadto testament daje możliwość zapisania konkretnych przedmiotów majątkowych na wybrane osoby. Jest to przydatne, jeśli wiemy, że w naszej rodzinie nie ma porozumienia co do ich późniejszej przynależności.
Testament możemy sporządzić w trzech formach: pisemnej, notarialnej i urzędowej. Aktualnie najbardziej rozpowszechniona jest wersja pisemna i notarialna. Z kolei testamenty urzędowe są coraz mniej popularne, jako że w wielu urzędach miast i gmin, praktyka ta odchodzi w niepamięć. Poza tym testamenty pisemne i notarialne są duże łatwiejsze w sporządzeniu, ponieważ nie wymagają obecności dwóch świadków, jak ma to miejsce w przypadku testamentu urzędowego.
W szczególności testament pisemny, zwany inaczej holograficznym, jest wyjątkowo prosty w przygotowaniu. Potrzebujemy mianowicie jedynie kartki i długopisu. Spisujemy następnie własnoręczne naszą ostatnią wolę, podpisujemy dokument i zapisujemy na nim datę. Taki testament jest jak najbardziej ważny. Jednakże testament pisemny jest równocześnie dość mocno narażony na ingerencję osób trzecich, stąd też sugerujemy, jeżeli istnieje taka możliwość, udanie się w tej sprawie do notariusza.
Pamiętajmy, że testament, niezależnie od tego, w jakiej formie został sporządzony, może zostać w każdej chwili przez nas anulowany. W tym celu należy sporządzić pismo zawierające oświadczenie o odwołaniu testamentu albo go po prostu zniszczyć.
3. Czy testament jest zawsze najlepszym rozwiązaniem?
Testament posiada wiele plusów, ponieważ daje spadkodawcy gwarancję, że jego ostatnia wola będzie honorowana. Z drugiej strony może on stanowić zarzewie konfliktów rodzinnych. Ktoś bowiem może czuć się pokrzywdzony tym, że otrzymał zbyt mały majątek, albo w ogóle został pominięty w testamencie. W tym wypadku osoba, która jest niezadowolona z treści testamentu, może zmierzać do jego unieważnienia albo wystąpić np. z roszczeniem o zachowek.
Oczywiście można uniknąć tego typu sytuacji, wydziedziczając konkretną osobę lub zawierając z nią umowę o zrzeczenie się dziedziczenia po spadkobiercy (jeszcze za naszego życia), ale jeżeli nie jesteśmy do końca przekonani co do takich rozwiązań, możemy sprawę pozostawić własnemu biegowi. Wówczas w grę wejdzie dziedziczenie ustawowe. W razie takiego dziedziczenia spadek przypada w częściach naszej najbliższej rodzinie i to ona decyduje, jak go między sobą później podzielić.
4. Co z długami spadkowymi?
Może się zdarzyć, że długi spadkowe przewyższają wartość majątku, bądź spadkodawca w ogóle nie pozostawił po sobie żadnych wartościowych przedmiotów i praw, a jedynie zobowiązania, np. niespłacone pożyczki. Należy pamiętać, że w takiej sytuacji powołani do dziedziczenia spadkobiercy (testamentowi albo ustawowi) mogą odrzucić spadek. W tej sytuacji powinni oni złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy (u notariusza lub w sądzie). Gdyby jednak nie zdążyli złożyć takiego oświadczenia, nabywają oni spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. W praktyce oznacza to, że spadkobiercy dziedziczą długi do wartości majątku.
Przykład nr 1: X pozostawił dom warty 400 000 zł oraz niespłacony kredyt w kwocie 600 000 zł. Wówczas jego spadkobierca Y dziedziczy dług nie w kwocie 600 000 zł, lecz w kwocie 400 000 zł.
Przykład nr 2: X nie pozostawił żadnego majątku (wartość 0 zł) a jedynie niespłaconą pożyczkę w kwocie 100 000 zł. W tej sytuacji jego spadkobierca Y nie przejmuje żadnych długów po X.
Tomasz Krukar, adwokat, absolwent studiów prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W swojej praktyce zawodowej zajmuje się m. in. świadczeniem pomocy prawnej na rzecz stowarzyszenia wspierającego osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Dodaj komentarz